Welkom voor nieuwe partner Nationale Bijenstrategie: Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland

We stellen graag het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland voor, onze nieuwste bij-vriendelijke partner. We interviewden Jet Bakels, wetenschappelijk medewerker bij het Kenniscentrum. Jet werkt daar aan ecologische duurzaamheid, een van de onderzoeksgebieden van het Kenniscentrum de komende jaren. Ze wil van daaruit een podium geven aan erfgoedgemeenschappen die niet alleen oogsten uit de natuur, maar deze ook beschermen. Daarom geeft het Kenniscentrum een podium aan imkers. Imkers die inzien dat er concurrentie kan bestaan tussen de honingbij en de wilde bij. En die dit inzicht ook verspreiden.

Wat doet het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed
Het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland coördineert sinds 2012 de uitvoering van het 2003 UNESCO Verdrag in Nederland. Dit verdrag gaat over hoe het immaterieel cultureel erfgoed in Nederland aandacht kan krijgen. Het Kenniscentrum helpt beoefenaars van immaterieel erfgoed om toekomst te geven aan hun erfgoed. Zo helpt het Kenniscentrum het immaterieel erfgoed te ontwikkelen, promoten en te verspreiden. Het gaat dan om beoefenaars van:

• sociale gebruiken, festiviteiten en tradities
• vertelcultuur
• uitvoerende kunsten
• ambachten
• verschillende vormen van kennis en kunde rondom de natuur en het universum

Ecologische duurzaamheid en biodiversiteit
Het Kenniscentrum richt zich de komende jaren onder andere op duurzaamheid. Bakels: 'Door deze focus richt ik mij op gebruiken met een actieve en positieve rol in ecologische duurzaamheid en biodiversiteit. Daarnaast kijken we of we gemeenschappen kunnen helpen om hun erfgoed meer duurzaam te maken.'

Jet Bakels: 'De NBV beweegt zich voor een deel van ‘honingjagers naar biodiversiteitsdenkers’. Deze beweging willen we steunen.'

Nederlandse Bijenhoudersvereniging
Een van deze gemeenschappen is de Nederlandse Bijenhoudersvereniging (NBV), ook partner van de Nationale Bijenstrategie. In 2020 schreef het Kenniscentrum bijenhouden bij in hun Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland. De NBV schreef daarvoor een borgingsplan. Hierin staan acties beschreven die bijdragen aan de toekomst van het bijenhouden. Bakels: 'De NBV beweegt zich voor een deel van 'honingjagers naar biodiversiteitsdenkers'. Deze beweging willen we steunen.'

Jet Bakels: 'Om ook in de toekomst waardevol te zijn, moet erfgoed meebewegen met de maatschappij. En de daarin veranderende normen en waarden.'

Meebewegen met de maatschappij
Bakels geeft aan dat immaterieel erfgoed ook wel moet meebewegen. 'Wanneer je een vorm van immaterieel erfgoed uitvoert, betekent dit niet dat deze traditie niet mag veranderen. Integendeel. Om ook in de toekomst waardevol te zijn, moet erfgoed meebewegen met de maatschappij. En de daarin veranderende normen en waarden.'

Nieuwe inzichten voor imkers
Imkers moeten ook meebewegen. De onderzoeker legt uit waarom dit nu actueel is voor imkers. 'Imkers kennen honingbijen als nuttige bestuivers en leveranciers van honing. Maar wat nog niet altijd bekend is, is dat ze ook kunnen concurreren met kwetsbare wilde bijenpopulaties. Daarom steunen we de imkers die dit inzicht hebben en ook verspreiden.'Het Kenniscentrum steunt ook verschillende initiatieven voor een meer biodiverse omgeving. 'Zo dragen we zelf ook verantwoordelijkheid voor het voedsel van de (wilde) bij', volgens Bakels.

Doelen Kenniscentrum: imkers inspireren
Het Kenniscentrum richt zich eerst op de doelgroep NBV. Samen willen ze de betrokken imkers en mogelijke nieuwe bijenhouders inspireren. Ze laten nadenken over de invloed van de honingbijen op de biodiversiteit. Bakels: 'Wel met oog voor de goede en de schadelijke kanten.'

Ook wil het Kenniscentrum beleidsmakers wijzen op de belangrijke rol van imkers. Bakels: 'In groenbeleid moet meer aandacht komen voor bij-vriendelijk beleid.'

Van brochure tot bijeenkomst
Om deze doelen te halen, werkt Bakels aan een brochure met informatie. Deze is voor:

• imkers
• beleidsmakers
• geïnteresseerden

Daarnaast zal het Kenniscentrum in 2023-2024 een of meer bijeenkomsten organiseren rond de thema's bijenhouderij en het behoud van diversiteit. Hierin komen belangrijke vragen en moeilijke keuzes rondom deze onderwerpen aan de orde. Het Kenniscentrum werkt hiervoor samen met het Vlaamse Centrum voor Agrarische Geschiedenis te Leuven. In hun gezamenlijke project 'Water en Land' staan verschillende vormen van immaterieel erfgoed centraal. Deze kunnen een niet erg bekende, maar wel belangrijke bijdrage leveren aan een meer biodiverse omgeving. De bijenhouderij hoort hier ook bij.

Jet Bakels: 'Voor imkers gaat het vaak om verbinding met de natuurlijke omgeving. Die omgeving heeft last van klimaatverandering en een verminderde biodiversiteit.'

Partnerschap
Bakels wil imkers graag betrekken bij de verantwoordelijkheid voor een meer biodiverse omgeving. 'Dat is een goede invalshoek. Immaterieel erfgoed verbindt mensen met elkaar en de omgeving. Voor imkers gaat het vaak om verbinding met de natuurlijke omgeving. Die omgeving heeft last van klimaatverandering en een verminderde biodiversiteit.'

De onderzoeker verwacht dat veel partners van de NBS aan deze thema's werken. Bakels kijkt daarom uit naar de samenwerking: 'We willen kennis uitwisselen met deze organisaties. Daarom zijn we graag partner van de NBS.'

Als partner wil het Kenniscentrum onder andere aandacht vragen voor het belang van de kennis en inzet van imkers. En hoe zij de kennis kunnen doorgeven. Bakels: 'Imkers kunnen helpen bij een duurzaam ontwerp van de toekomst, met de kennis van het verleden. De kracht van immaterieel erfgoed, mensen verbinden met elkaar en hun omgeving, kan hierbij een belangrijke hefboom zijn.'